«راهبرد معاصر» گزارش می‌دهد؛
احیای روابط ایران و عربستان در چهارچوب بریکس
ازسرگیری روابط ایران و عربستان و برآوردها از پیوستن دو کشور به بریکس را می‌توان یکی از ستون‌های نظم جدید جهانی قلمداد کرد که قطعاً پیامدهای آن در سال ۲۰۲۳ قابل مشاهده خواهد بود.
به گزارش «راهبرد معاصر»؛ در سال‌های اخیر مقالات و مطالب متعددی درباره نظم نوین جهانی یا جهان چند قطبی منتشر شده است که پیشرو این حرکت کشورهای بزرگ اقتصادی نوظهور یعنی روسیه، چین، برزیل، هند و آفریقای جنوبی یا همان گروه «بریکس» بوده‌اند. یکی از مهمترین اهداف این ائتلاف، اصلاح یا تغییر رویه‌های نهادهای بین المللی پولی مانند صندوق بین المللی پول و بانک جهانی است، زیرا به زعم آن‌ها این نهادها معمولاً اهداف سیاسی خود را در قالب طرح‌های اقتصادی به پیش می‌برند و به نوعی بستر نابرابری و بی عدالتی جهانی را فراهم می‌کنند.
بانک توسعه جدید از بدو تأسیس تاکنون تفاهم‌نامه‌های بسیاری با نهادهای مختلف مانند بانک‌های توسعه ملی، شرکت‌ها و دانشگاه‌ها امضا کرده است
این گروه به دنبال راه‌اندازی بانک جنوب-جنوب (بانک توسعه جدید) به رهبری بریکس و تجارت درون بریکس با ارزهای کشورهای عضو برای دلارزدایی از تجارت جهانی است که پیامدهای مهمی به‌دنبال خواهد داشت. توافق کشورهای این ائتلاف در روزهای اخیر برای کاربست ارز مشترک در تجارت جهانی نیز در این راستاست.
بانک توسعه جدید
هدف بریکس از راه اندازی بانک توسعه جدید (NDB)، تمرکز منابع برای تقویت زیرساخت‌ها و پروژه‌های توسعه پایدار در کشورهای بریکس و سایر اقتصادهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه است. این بانک با بانک‌های توسعه‌ای چندجانبه مانند بانک جهانی، بانک توسعه آفریقا و مؤسسات کلیدی ملی و جهانی ازجمله فائو همکاری دارد.
بانک توسعه جدید از بدو تأسیس تاکنون تفاهم‌نامه‌های بسیاری با نهادهای مختلف مانند بانک‌های توسعه ملی، شرکت‌ها و دانشگاه‌ها امضا کرده است. از سال ۲۰۱۵، بانک توسعه جدید ۸۴ پروژه در حمل و نقل، توسعه شهری، بهداشت عمومی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، مدیریت منابع آب و زیرساخت‌های پایدار تصویب کرده و تاکنون تمامی پروژه‌ها در کشورهای بریکس انجام شده است.
این بانک با توجه به گسترش عضویت در آن و شکاف‌های سرمایه گذاری و مالی کشورهای در حال توسعه برای تأمین مالی توسعه زیرساخت‌ها، احتمالاً عملیات مالی خود را فراتر از بریکس گسترش خواهد داد. مأموریت NDB پلی میان نیازها و منابع مالی کشورهای در حال توسعه و کم درآمد و عضویت در بریکس برای هر کشوری فراتر از پنج بنیانگذار اصلی آن آزاد است. با وجود این، معیارهای پذیرش خاصی وجود دارد که کشورها باید از آن برخوردار باشند.
کارگروه عضویت NDB سه معیار اصلی را در این چارچوب تعیین کرده است که عبارتند از:
- نیاز مشروع به تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی پایدار
- تعهد قاطع به چندجانبه‌گرایی و رتبه‌بندی ریسک اعتباری معتبر
- همسویی سیاسی گسسته که هیچ تضادی با اعضای NDB نخواهد داشت
ایده دلارزدایی از تجارت
به باور بیشتر کشورهای جنوب، یکی از ابزارهای مهم اقتصادی در تداوم هژمونی سیاسی آمریکا وزن سنگین دلار در تجارت جهانی به ویژه نفت است. به همین دلیل، این کشورها برای رهایی از سلطه دلار به دنبال جایگزین‌ها و طرح‌های مختلف مانند استفاده از ارزهای ملی در مبادلات دوجانبه و چندجانبه هستند. بنابراین بریکس یکی از اهداف خود را کاربست ارز جایگزین و حذف دلار از مبادلات تجاری قرار داده است.
هرچند استفاده از ارزهای ملی در تجارت دوجانبه میان کشورهای روسیه و چین یا روسیه و هند و به‌تازگی چین و هند به‌صورت گسترده رواج یافته بود، اما گام اساسی در این راستا مربوط به خبری در زمینه ایجاد ارز مشترک بریکس است. الکساندر باباکوف، معاون رئیس دومای دولتی روسیه ۳۰ مارس گفت، بریکس در حال کار بر روی گسترش ارزی جدید است که در نشست آتی این سازمان در دوربان معرفی خواهد شد.
به باور کارشناسان، بریکس از راه اندازی ارز جدید خود چهار هدف عمده را دنبال می‌کند:
- کاهش بیشتر وابستگی آن‌ها به دلار آمریکا و سایر ارزهای اصلی
- کنترل بیشتر آن‌ها بر سیاست‌های پولی خود
- تقویت بالقوه روابط اقتصادی خود با یکدیگر
- ایجاد بازیگری جدید در بازار ارز جهانی و دور کردن موازنه قدرت از مراکز مالی سنتی
احیای روابط تهران و ریاض
کشورهای عضو بریکس بیش از ۴۰ درصد جمعیت جهان و حدود یک چهارم تولید ناخالص جهانی را تشکیل می‌دهند، اما پیوستن احتمالی اعضای جدید در سال ۲۰۲۳، وزن اقتصادی این بلوک را تقویت خواهد کرد، به‌طوری‌که چندین کشور در غرب آسیا و شمال آفریقا ازجمله ایران، عربستان سعودی و الجزایر برای پیوستن به این بلوک ابراز علاقه کرده‌اند.
بریکس یکی از اهداف خود را کاربست ارز جایگزین و حذف دلار از مبادلات تجاری قرار داده است
ایران سال گذشته به‌طور رسمی برای پیوستن به بریکس درخواست داد. باید توجه داشت پوستن این سه کشور غنی از منابع هیدروکربوری، سهم این گروه در منابع انرژی را به‌شدت افزایش می دهد که می‌تواند تأثیرات ژئوپلیتیکی مهمی در آینده داشته باشد.
پس از دهه‌ها جنگ، ایران و عربستان سعودی تصمیم گرفته‌اند دست به دست هم دهند و اختلافات خود را برطرف کنند. ایران و عربستان سعودی، دو رقیب بزرگ تولید نفت غرب آسیا هفت سال پس از قطع روابط، با میانجی‌گری چین برای بازگرداندن روابط و بازگشایی سفارتخانه‌ها به توافق دست یافته‌اند. به باور کارشناسان، این توافق پیامدهای مهم ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی خواهد داشت.
اکنون ایران و عربستان به هم پیوسته، گذشته خود را پشت سر گذاشته و همکاری خود را در صفحه دیگری آغاز کرده‌اند. همچنین احتمالاً این مرحله نشان از اتحاد بریکس دارد، زیرا یکی از معیارهای اصلی در پیوستن به این ائتلاف، نداشتن اختلاف جدی سیاسی میان اعضاست که به نوعی مانعی جدی برای ورود ایران و عربستان بود. دو کشور قصد خود را برای پیوستن به ائتلاف بریکس که با اتحاد اقتصادی با هند و چین به نوعی بزرگترین در نوع خود است، ابراز کرده بودند. قطعاً اضافه شدن ایران و عربستان سعودی به تحکیم بریکس کمک خواهد کرد.
نتیجه‌گیری
کشورهای بریکس هدف مشترک برای بازنگری ساختارهای مالی و پولی بین المللی و همچنین تمایل شدید برای ایجاد نظم بین‌المللی عادلانه‌تر و متعادل‌تر دارند. این گروه نقش مهمی در تنظیم سیاست‌های اقتصادی جهانی و ارتقای ثبات مالی ایفا می‌کند و ۱۷ درصد تجارت جهانی و یک چهارم تولید ناخالص جهانی را تشکیل می‌دهد.
احیای روابط ایران و عربستان به عنوان نامزدهای اصلی پیوستن به این گروه در تقویت دو هدف عمده آن، یعنی توسعه بانک توسعه جدید و دلارزدایی کمک خواهد کرد. باید توجه کرد، هر دو کشور به عنوان یکی از کانون های مسیرهای کریدوری و منابع انرژی از کمبود سرمایه گذاری رنج می برند که استفاده از بانک توسعه جدید می‌تواند نتیجه برد-برد برای هر دو طرف داشته باشد.
عربستان به عنوان صادرکننده نخست اوپک و یکی از تأمین کنندگان نفت چین، نقش مهمی در رواج ایده حذف پترو دلار و گسترش پترویوآن دارد. در این راستا، پکن و ریاض سال گذشته توافق کردند بخشی از فروش نفت را با یوآن تسویه کنند.
در مجموع، ازسرگیری روابط ایران و عربستان و برآوردها از پیوستن دو کشور به بریکس را می‌توان یکی از ستون‌های نظم جدید جهانی قلمداد کرد که قطعاً پیامدهای آن در سال ۲۰۲۳ قابل مشاهده خواهد بود.